Laxgengd og veiði í Elliðaánum
- staðan 2019 í ljósi áranna 2011-2018
Jóhannes Sturlaugsson

Stangveiðimenn velta sem fyrr vöngum yfir veiðinni í ánum okkar sem víðast hefur verið dræm framan af þetta árið.  Sá er þetta ritar er nú að vakta fiskistofna í vatnakerfi Elliðaánna 9. árið í röð fyrir hönd rannsóknafyrirtækis síns Laxfiska og finnst við hæfi að setja fram gögn yfir laxgengd í Elliðaánum þau ár (2011-2019) til samanburðar. Slík stöðluð árleg vöktun á Elliðaánum  hefur verið samfelld í 32 ár, en fyrstu 23 árin sinnti Veiðimálastofnun henni. Ekki þarf að fjölyrða um gagnsemi þess að til séu slík langtímagögn og benda má á að Elliðaárnar eru meðal annars notaðar sem einkennisá til viðmiðunar fyrir laxveiðiár á nærliggjandi svæðum landsins. Þannig er til að mynda stuðst við árleg gögn yfir stærð gönguseiðastofns laxins í vatnakerfi Elliðaánna og staðfesta lifun þeirra laxa yfir sjávardvölina. Slík langtíma vöktunargögn gefa færi á að ráða í stofnstærðarsveiflur sem stangveiðimenn þekkja svo vel frá veiðum sínum á laxi, sveiflur sem ráðast í senn af áhrifaþáttum í ferskvatni og í sjó. 

Í ljósi umræðunnar um veiði þessa árs þá er fróðlegt að líta á það hvernig laxgengdin þetta árið í Elliðaánum lítur út miðað við árin 2011-2018.  Heildarganga laxa í Elliðaárnar er skráð með nákvæmum hætti árlega, annarsvegar út frá kvikmyndafiskteljara sem er örstuttan spöl frá sjávarósi og hinsvegar út frá stangveiði á laxi sem er landað neðan þess kvikmyndafiskteljara.  Hér set ég fram nokkur gröf sem sýna laxgengdina til og með 14. júlí frá 2011-2019. Þar er sýndur fjöldi laxa sem laxagangan samanstendur af þessi ár yfir nefnda byrjun göngunnar. Bæði út frá fjölda laxa sem luku á því tímabili göngu upp fiskteljarann undan rafstöðvarhúsinu í Elliðaárdalnum og út frá fjölda laxa sem var landað neðan fiskteljarans á því timabili.  Þau gögn sýna að heildarganga laxins á þessum fyrstu 25 dögum veiðitímabilsins í Elliðaánum er töluvert breytileg á milli ára. Um leið sýnir þessi samanburður að laxgengdin í Elliðaárnar á þessum 9 árum hefur í tvígang verið slakari en nú er þegar komið var fram í miðjan júlí (2014 og 2015) og veiðin á sama tímapunkti var einnig slakari 2014 en sambærileg 2015 við það sem nú er.  Á meðal myndanna sem sýna samanburð á laxgengd í Elliðaánum á milli ára er mynd sem sýnir hve stórt hlutfall af árlegri göngu laxa í Elliðaárnar hefur verið komið í árnar 14. júlí, í samanburði við það sem gekk í árnar síðar að sumrinu. Nokkuð sem er fróðlegt að skoða þegar menn velta fyrir sér hver heildarlaxgengdin verði þetta árið í Elliðaánum og framhaldið á gangi veiðinnar sem laxgengdin stýrir að miklu leyti.  

Vegna þess hve veiðin í Elliðaánum hefur verið góð framan af þegar litið er til annarra laxveiðiáa, þá fannst mér við hæfi að sýna tölfræðina að baki þeirri laxveiði hér í höfuðstaðnum. Því set ég fram graf sem sýnir þær 9 veiðiár sem eru með besta laxveiði að meðaltali á hvern stangardag 2019 fram til 10. júlí. Þau gögn byggja á gögnum frá Landsambandi Veiðifélaga og taka tillit til fjölda þeirra stanga sem standa að baki veiðinni fyrir hverja viku frá upphafi veiðitíma í þeim ám. Gögnin sýndu að Elliðaárnar voru 10. júlí síðastliðinn með þriðju bestu veiðina á landsvísu þegar litið er til veiðinnar með hliðsjón af þeim stangardögum er að baki veiðinni stóðu. Hvað heildarveiðina á laxi varðaði þá var veiðin í Elliðaánum í því efni á sama tíma í 6. sæti yfir landið. Nú fer næsta vikusamantekt Landssambands Veiðifélaga yfir  laxveiðina að birtast, sem Björn Theódórsson setur tryggilega fram að venju. Þá hefur veiðin vissulega aukist í þeim ám sem hér er fjallað um miðað við 10. júlí, þar með talið í Elliðaánum - en síðla dags 16. júlí var búið að veiða 219 laxa í Elliðaánum og á sama tíma höfðu rétt tæplega 700 laxar gengið upp teljarann. 

Myndin sem ég birti hér sýnir árlega laxveiði í Elliðaánum síðustu 20 árin.  Það er ánægjulegt að sjá hvað laxveiðin í Elliðaánum hefur að jafnaði verið góð síðasta áratug. Þetta er ekki síst gleðilegt í ljósi þess að á þeim tíma eru Elliðaárnar sjálfbærar, því laxaseiðum var síðast sleppt 2007 og laxar frá slíkum sleppingum koma því ekki við sögu veiðanna frá og með 2010. 

Síðasta myndin sem ég birti hér (bætt inn 18/7) sýnir stærð hrygningarstofns Elliðaánna. Kvótasetning laxveiðinnar í Elliðaánum (2 laxar á vakt sem má landa en stunda má veiða og sleppa því til viðbótar) er sérlega mikilvæg forsenda þess að tekist hefur að tryggja góðan hrygningarstofn í Elliðaánum.